Hỡi cô con gái giặt yếm ... sông Lô ( hình)

Sông Chảy trước khi nhập vào sông Lô

Trong kháng chiến chống Pháp, sông Lô là dòng sông diễn ra nhiều trận đánh lớn. Đây là con đường lên chiến khu... nên nó đi vào lịch sử, đi vào văn học, nghệ thuật.  Văn Cao có Trường ca sông Lô, có những câu rất hay như: "Sông Lô, sông ngàn Việt Bắc bãi dài ngô lau, núi rừng âm u/ Ru ru bến sóng vàng từng nhà mờ biếc chìm một màu khói thu...; Phạm Duy cũng viết "Tiếng hát trên Sông Lô" có câu rất Phạm Duy: " Hỡi cô con gái giặt yếm bên bờ/ Thuyền tôi đậu bến sông Lô...". Chắc hẳn các vị nghệ sĩ này mê mẩn cảnh các thiếu nữ Thái tắm sông mỗi buổi chiều tà...


Lần này tôi đã đến nơi ngã ba công sông Chảy gặp sông Lô để cùng chảy về Việt Trì, ta có thể nhìn thấy hai màu nước, bên trái trong xanh là sông Chảy, bên phải đục là sông Lô. Sông Lô vốn màu canh hến nhưng do gần đó có nhiều tàu khai thác cát nên lầm đục như vậy.  Ngay nơi ngã ba sông là một xóm chài. Tôi có cảm giác hàng trăm năm trước dân chài cũng sống như vậy thôi.

Sông Lô ( phải) và sông Chảy, nước xanh bên trái.

Hai con sông này  sẽ hòa vào sông Thao ở Việt Trì, "sông Thao nao nức sóng dồn, có về Hà Nội thì xuôi cùng thuyền". Nhân đây nói thêm, một nghệ sĩ đi kháng chiến hồi đó là bác Tào Mạt có câu thơ tôi rất thích: " Tôi đến Thao giang chiều đã cạn/ Thấy vừng trăng rách rủ sông đi"...





Chỗ ngã ba sông Chảy, sông Lô thuộc địa phận phủ Đoan Hùng, cách cầu Đoan Hùng chừng 100 m, sát bên bờ sông là tượng đài Chiến thắng sông Lô hoành tráng. Đây là tác phẩm của nhà điêu khắc Tạ Quang Bạo, kỷ niệm chiến thắng cuối năm 1947. Hồi đó Pháp làm hai gọng kìm lên bao vây chiến khu Việt Bắc, một cánh theo đường bộ, một nhánh theo đường sông ngược từ Hà Nội lên. Trận đánh tại ngã ba sông này diễn ra suốt 6 giờ ngày  25- 10-1947, đối phương bị bắn chìm 2 tàu chiến lớn  500 tấn, 3 tàu nhỏ tàu, chết chừng 350 sĩ quan, binh lính... Quân ta thương vong không rõ bao nhiêu người. Sau đó 28 ngày quân Pháp rút qua đây lại trúng thủy lôi chết hàng trăm lính nữa... Tính tổng các trận đánh trên sông Lô thu đông 1947, đối phương bị tiêu diệt 1000 tên , 10 tàu và 1 thủy phi cơ... Phạm Duy viết " Oai hùng thay Lô Giang" là vì thế.



Tượng đài dựng trên Đồi Đồn, sát bờ sông, nơi xưa kia bộ đội đặt khẩu pháo để nã xuống sông.

Đây là vùng bưởi Chí Đám, Đoan Hùng nổi tiếng nên hồi đó, bộ đội đã sơn đen những trái bưởi giả làm trái nổ thả trên sông, khiến các tàu địch né tránh, đi vào đúng trận địa phục kích.

Gọi là Đồi Đồn vì xưa kia Pháp, sau đó là Nhật dựng một Đồn ở đây, sau này dân quanh vùng còn lên đào gạch về xây nhà. Dưới chân đồi xưa là một nghĩa địa của Pháp, trông sang ngôi nhà thờ bên kia sông, bây giờ vẫn còn đây.  Người dân cho hay, nghĩa địa xưa rất đẹp, có nhiều ngôi mộ trồng cả hoa hồng leo, có những cây thánh giá kim loại cao hàng mét, có nhiều ngôi xây bằng đá. Sau này có bọn trộm đến đào hài cốt, nghe đâu để lừa Mỹ lấy tiền MIA. Khi nhiều ngôi mộ bị phá người ta mới biết ở đây có cả những ngôi mộ tượng trưng, không có cốt, thế là thi nhau phá để lấy đất canh tác. Tôi đã vào một mảnh vườn còn một ngôi mộ, nhưng đã bị phá phần và đổ đất cao để trồng cây cảnh. Không biết dưới đó, người lính Pháp năm xưa đã siêu thoát chưa và con cháu họ bây giờ ra sao nữa...
 







Người dân kể, cách đây mấy năm nhà ngoại cảm Phan Thị Bích Hằng đi qua đây đã dừng lại ( có lẽ nhiều oan hồn muốn nói chuyện chăng?!) sau đó người ta đã tổ chức một Đàn cầu siêu có hàng trăm vị sư từ nhiều nơi đến tụng niệm, thắp hàng ngàn ngọn nến quanh đồi và thả hoa đăng trên sông Lô. Nghe nói, lúc 11 giờ đêm bất chợt một trận mưa rào ào qua đàn rồi tạnh ngay, người dự lễ chưa kịp ướt áo. Khi đó là mùa đông.



Phủ Đoan Hùng có từ xa xưa nhưng tiếc là không còn nhà cổ, do thị trận này đã từng bị máy bay Mỹ ném bom. Bà con ở đây cũng còn nhiều người nghèo. Tôi ra chợ mang theo máy chụp hình mà chị em nháo nhác, có người bỏ cả hàng để chạy và che mặt.






Mình đi qua, họ như ngừng hoạt động, khổ thế, có người nói: Mình bán có mấy quả mít mà nó cũng cho mình lên VTV3. Nghe vậy, đành bấm vài kiểu rồi bỏ ra ngoài cho họ mua bán tự nhiên.



( Kỳ sau: Tuyên Quang)