Siêu thị 19-12 và phản biện xã hội

Một trong những sự kiện được dư luận, nhất là tại thủ đô Hà Nội, chú ý và hoan nghênh là quyết định của UBND tp Hà Nội dừng xây siêu thị cao tầng trên nền chợ tạm 19-12, sát bên trụ sở TANDTC. Nơi đây sẽ trở về với chính nó hơn 60 năm trước, là một con đường nối Lý Thường Kiệt và Hai Bà Trưng, đồng thời có công trình tưởng niệm những người đã nhiều năm gửi thân xác nơi đây vì cuộc chiến tranh vệ quốc.

Đây là vụ việc cho thấy hiệu quả cao của phản biện xã hội. Mở đầu là bức thư ngỏ của nhà sử học Dương Trung Quốc gửi KTS Nguyễn Thế Thảo - Chủ tịch UBND tp Hà Nội và sau đó là hàng loạt ý kiến tâm huyết của các nhà kiến trúc, nhà văn hoá, của người dân thủ đô, kêu gọi lãnh đạo thành phố hãy dừng dự án, tôn trọng giá trị lịch sử và tâm linh sâu nặng của khoảng đất ngắn ngủi này.

Dẫu biết rằng nhà đầu tư đã chuẩn bị đầu tư tốn kém không ít tiền của, dẫu biết bà con đã kinh doanh, buôn bán kiếm sống ở đây mấy chục năm rồi, nay bỏ chợ là điều khó khăn, nhưng phải xác định ý nghĩa lịch sử và tâm linh, khoảng không chật hẹp này vô giá, không gì thay thế được, nên chính quyền thành phố đã quyết định sáng suốt, vì có thể tìm chỗ đất khác để làm chợ, có thể không cần siêu thị này vì cách đó vài chục bước chân đã có siêu thị trên nền Hoả Lò cũ.

Gìơ đây, ai quan tâm đến khu đất này mới thấy quyết định đó đúng đắn nhường nào. Chỉ sau mấy nhát cuốc, rất nhiều hài cốt đã lộ ra, có nhiều hài cốt còn khá nguyên vẹn, có hài cốt còn hàm răng trắng. Người ta vội vàng báo cho nghĩa trang thành phố tổ chức cất bốc, trong mấy ngày qua mấy chục tiểu đựng hài cốt đã được đưa đi an táng. Công việc cất bốc vẫn tiếp tục. Nhiều tiểu sành đã được chuẩn bị sẵn. Bây giờ cả nền chợ 19-12 nghi ngút khói hương, một bàn thờ tạm được lập lên cho bà con xung quanh hương khói. Hỏi ra mới biết có người biết tin thân nhân mình chôn ở đây mà không thể xác định được nên lập bát hương. Công nhân và người dân xung quanh đã thu được nhiều bát đĩa, kính, thắt lưng, bật lửa và nhiều những cái còng số 8 hoen rỉ… Bước chân khẽ khàng trên nền chợ, tôi chợt nghĩ đến một câu thơ của nhà thơ nước ngoài:” Xin hãy đi thật nhẹ nhàng/ Bởi lớp bụi dưới chân anh tạo bởi biết bao lớp người” với nghĩa đen trần trụi của nó.

Thế ra lần trước, khi làm chợ 19-12 người ta chỉ mới di dời số hài cốt chôn nổi trên mặt đất, khi đó tôn cao như hai con đê nhỏ ven đường, còn những hài cốt ở dưới thì vẫn còn nguyên. Hơn 60 năm qua dù đất nước đã hoà bình và no ấm hơn nhưng hàng ngàn người dân đất Việt, ngã xuống trong hoàn cảnh nào cũng đều bị dẫm đạp, lãng quên dưới một cái chợ ồn ã và nhớp nháp. Hôm nay, nhờ sự phản biện của xã hội, hài cốt của họ, linh hồn của họ mới có thể thanh thản cõi vĩnh hằng.

Đã qua rồi thời kỳ chèn kín mọi khỏang không đô thị, quy tất cả về lợi nhuận của một số người. Khi người ta đã đủ ăn thì môi sinh và văn hoá phải đặt lên hàng đầu. Sự kiện này cho thấy chính quyền đã ngộ ra điều ấy sau nhiều tiếng nói của người dân.

Qua vụ việc này chúng ta càng thấy rõ hơn vài trò của phản biện xã hội, nhất là qua báo chí. MTTQVN đang xây dựng đề án Phản biện xã hội là rất phù hợp với yêu cầu của cuộc sống, khiến có mọi quyết sách đưa ra đảm bảo hợp lòng dân, vì lợi ích chung của xã hội. Năm 2008, tiếp thu ý kiến phản biện xã hội mà Bộ Giáo dục- Đào tạo đã rút lại quyết định tổ chức một kỳ thi quốc gia năm 2009. Người ta đều nhận thấy đây là chủ trương đúng nhưng chưa phù hợp với điều kiện xã hội và thực trạng giáo dục hiện nay.

Quyết định tiêu chuẩn sức khoẻ người sử dụng phương tiện giao thông cơ giới của Bộ Y tế, với quy định vòng ngực, độ cao, bệnh tật… đã vấp phải sự phản ứng mạnh mẽ, dẫn đến phải rút lại.

Chính vì thế mà nhiều dự án luật trước khi trình ra Quốc hội, cơ quan soạn thảo tổ chức lấy ý kiến phản biện xã hội rộng rãi. Có nhiều dự án luật qua đó đã lùi thời hạn ban hành như Luật sửa ssổi bổ sung một số điều của Luật Đất đai, Luật Đăng ký bất động sản. Và Luật thuế thu nhập cá nhân cũng lùi lại 5 tháng so với dự kiến…

Vì thế, trước năm mới Kỷ Sửu, việc dừng dự án siêu thị 19-12 là một tín hiệu đáng mừng , nhìn ở nhiều khía cạnh.