Tòng tâm sở dục

Blog của nghệ sĩ PNH có bài rất hay về Tam thập nhi lập - thành ngữ cửa miệng hiện nay, có nêu rất rõ, cả chữ Hán rằng:

Tam thập nhi lập; (三十而立)

Tứ thập nhi bất hoặc; (四十而不惑)

Ngũ thập nhi tri thiên mệnh; (五十而知天命)

Lục thập nhi nhĩ thuận; (六十而耳順)

Thất thập nhi tòng tâm dục bất du củ. (七十而從心欲，不踰矩)

(Luận Ngữ)

Tuy vậy, anh H chỉ phân tích dòng đầu tiên được chứng minh qua cuộc đời của hai đại danh nhân đặc biệt là Đức Phật Thích Ca và Đức Khổng phu tử, mà không đi vào diễn giải các nội dung tiếp theo. Vì vậy, tôi ăn theo anh H, viết entry này để "chua" thêm nội dung cho rõ nghĩa.

Trước hết đây là đoạn Khổng Tử nói về cuộc đời mình với các học trò, trước đó là câu: 15 tuổi ta đã chăm chú việc học hành.

Năm 30 tuổi ta đã vững vàng lập thân xử thế, đã độc lập trong suy nghĩ và hành động - tam thập nhi lập.

Năm 40 tuổi ta hiểu rõ mọi sự, không còn nghi ngờ gì nữa- tứ thập nhi bất hoặc.

Năm 50 tuối ta hiểu rõ mệnh trời, quy luật - ngũ thập tri thiên mệnh.

Năm ta 60 tuổi thì chỉ những điều hợp với lễ nghĩa mới lọt vào tai - lục thập nhi nhĩ thuận.

Năm 70 tuổi thì ta sống theo mọi ham muốn, sở thích của mình nhưng những ham muốn đó cũng không vượt ra ngoài lễ nghĩa - Thất thập tòng tâm sở dục bất du củ.

Như vậy, đó là tổng kết cuộc đời của thánh nhân, chứ không phải của tất cả phàm phu. Bây giờ, ai cũng biết câu "Tam thập nhi lập" rồi "Ngũ thập tri thiên mệnh" nhưng ít hiểu rõ nó.

Tôi thích nhất câu cuối "Thất thập tòng tâm sở dục bất du củ", tức là cái ham muốn, dục vọng thông thường của con người cũng không trái với lễ nghĩa. Hay là ngay từ tuổi 60, những điều không hợp đạo lý thì đã không bao giờ lọt vào tai, chứ chưa nói đến những chuyện trái đạo lý, bậy bạ, hư hỏng... Điều này đâu dễ đạt được, vô số người già vẫn hư, "ỷ lão mãi lão"- dựa vào cái già để bán nó đấy chứ. Thế mới là người thường, thế mới biết thánh nhân hiếm lắm.

                    Du củ 1

Hiện nay các cụ cao tuổi cặp bồ không ít. Chả thế có cụ sáng sớm, còn cầm vợt mà đưa một cụ bà vào bệnh viện cấp cứu do chảy máu chỗ kín. Bác sĩ hỏi làm sao, các cụ bảo đánh cầu lông bị ngã. Bác sĩ biết thừa, các cụ vừa "ấy", bị thủng cùng đồ... 

          Du củ 2

Vậy là không được rồi, già còn cặp bồ, trái lễ nghĩa. Hii...

Do đó, với tất cả sự khiêm tốn, em không dám nhận mình "tam thập nhi lập" nên có đến 70-80 thì "sở dục" vẫn có thể "du củ" như thường.